Çanakkale’nin Ezine ilçesi Dalyan köyü sahili yakınındaki eski Roma kolonisi Alexandria Troas Antik Kenti’nde gün ışığına çıkarılan 2 bin 200 yıllık çok katlı çarşı yapısının bölge ticaretindeki önemi araştırılıyor.

Kültür ve Turizm Bakanlığının izin ve desteğiyle, Türk Tarih Kurumu, Ezine Belediyesi ve ana sponsor İÇDAŞ AŞ’nin sağladığı imkanlarla bazı üniversitelerden bilim insanlarının katkıda bulunduğu eski liman kentindeki kazıyla ilgili çalışmalar sürüyor.

Ankara Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi ve Kazı Başkanı Prof. Dr. Erhan Öztepe ile ekibince bu yıl 5 Temmuz’da başlayan çalışmalar kapsamında iki kapısı bulunan çok katlı çarşı yapısının büyük bölümüne ulaşıldı.

Öztepe, AA muhabirine, 2010 yılında devraldıkları kazının 12’nci döneminde bu sene önemli bilgi ve buluntulara ulaştıklarını söyledi.

Aşağı agora bölgesinde ilk kez Alman arkeologların kısmen araştırdığı alanlarda daha geniş çaplı çalışma yapma imkanı bulduklarını belirten Öztepe, “12 yıldır kesintisiz olarak güney kısmında araştırma yaptığımız çarşı yapısının bu sefer kuzey kısmında son iki yıldır yaptığımız çalışmalara devam ettik.” dedi.

Öztepe, bu çarşının Alexandria Troas ve arkeologlar için çok önemli olduğunu vurguladı.

Bu yapının özelliklerine değinen Öztepe şunları kaydetti:

“Bölgede bilindiği kadarıyla çok katlı çarşı yapısı bir tek Alexandria Troas’ta gözüküyor. Anadolu’da tabii Manisa’da ve Aydın’da da bu tip çarşı yapıları var, çok katlı olarak. Bunlar bir anlamda o dönemin bugünkü karşılığını söylemek gerekirse alışveriş merkezleri şeklinde hizmet veriyor. Antik AVM’ler diyebileceğimiz bir çarşı bu. Geçtiğimiz yıl bu yapının en kuzeyinde kendi içinde kapalı bir mekanı açığa çıkarmıştık. Bu yıl muhtemeldir ki henüz tabanına ulaşamadığımız kuzeydeki dükkanı kazmaya başladık. İklim şartlarının değişmesi nedeniyle çarşı yapısının bu dükkanında tabana ulaşamadık ama gelecek yıl herhalde ilk etapta bu tabana ulaşma şansımız olacak. Bugüne kadar devam eden çarşı yapısı çalışmaları bütün formaların batı cephesi boyunca uzanan çift katlı olduğunu gördüğümüz, hatıl yuvalarından ve derinliğinden de yaklaşık 6,5-7 metre derinlikte. En azından şu andaki veriler ışığında bunu söyleyebiliriz.”

Yekpare granit sütunların ihraç edildiği önemli bir liman kenti

Prof. Dr. Öztepe, bölge ticaretiyle ilgili önemli bilgi ve buluntulara ulaşmayı hedefledikleri çarşının bulunduğu alanın yapı stoklarından oluştuğu bilgisini verdi.

Gelecek yıldan itibaren zengin bir mimariye sahip çarşı yapısının dükkanlarını gün ışığına çıkarmayı hedeflediklerini bildiren Öztepe şöyle devam etti:

“Bir kere burası Kuzey Ege’deki önemli liman yerleşimlerinden biri ve biz 400 yıl boyunca literatüre geçmiş olan yekpare granit sütunların ihraç edildiğini biliyoruz. Akdeniz’in en batısı en kuzeydeki Afrika’daki Roma yerleşimlerine kadar, Doğu Akdeniz de dahil olmak üzere. Bir kere bu, kenti çok ciddi anlamda bir zenginleştirmiş. Tabii Karadeniz’den Akdeniz’e uzanan deniz rotası üzerinde önemli bir noktada, stratejik bir liman. Çok büyük olmasa da yaklaşık 40 bin metrekare kadar iç liman, 25 bin metrekare de dış liman. Yani yaklaşık 70 bin metrekarelik bir alana yayılıyor liman. Elbette ki çok devasa Roma limanları var Akdeniz’de ama Alexandria Troas Limanı orta ölçekte fakat fonksiyonel olarak çok aktif bir liman. Buradan pek çok yere ihracat yapılmış. Sadece granit olduğunu düşünmüyoruz. Herhalde bugün de arkasındaki arazileri kullanarak birtakım tarımsal girdiler de söz konusuydu. Limandan başka şeyler de ihraç ediliyor olmalıydı. Bu bize önemli bir alışveriş imkanının olduğunu gösteriyor. Yani bölge niye böyle bir çarşı yapısına neden sahip? Burada önümüzdeki yıllarda çalışmalarla eğer dokunulmamış katmanlara ulaşırsak bu dükkanların içinde de satıldığıyla ilgili yazıt bulursak daha güzel olacak.”

Öztepe, son yıllarda sikkeler üzerine çalışan uzmanların yaptığı araştırmalara ve aktardığı bilgilere göre, güneyde Aydın’a, kuzeyde Balkanlara uzanan bölgede bulunan paraların Alexandria Troas’ta basıldığını belirtti.

Bu durumun, bölgenin çok geniş bir coğrafya ile ticari ilişkisinin olduğunu gösterdiğine değinen Öztepe, “Bunu biz ayrıca çarşı yapısının önünde bulduğumuz ticaret amforalarından da bunların türleri üzerinden de tespit edebiliyoruz. Mesela Rodos, Sakız Adası amforaları tespit edildi. Bunlar Bizans’ta deniz yoluyla çok farklı noktalardan ürünler geldiğini de gösteriyor.” dedi.

Öztepe, çarşı yapısının Helenistik dönemde kurulup Roma’da da faaliyetini sürdürmüş olabileceğini sözlerine ekledi.